ગુજરાતી ગદ્ય-પદ્ય સર્જનની આનંદ યાત્રા
ગુર્જિયેફે જ્યારે વિખ્યાત લેખિકા કેથરિન મેન્સફિલ્ડને ‘વ્યસન’ છોડાવ્યું
સુખનો પાસવર્ડ – આશુ પટેલ
વિખ્યાત તત્ત્વચિંતક સંત ગુર્જિયેફને મળવા મશહૂર લેખિકા કેથરિન મેન્સફિલ્ડ ગયાં. કેથરિન મેન્સફિલ્ડ ચેઈન સ્મોકર હતાં અને ગુર્જિયેફને એ વાતની ખબર હતી.
ગુર્જિયેફે કેથરિનને કહ્યું, “તમે આવડા મોટાં લેખિકા છો. તમારી આટલી બધી પ્રતિષ્ઠા છે. પણ તમારું સિગારેટનું વ્યસન સોનાની થાળીમાં લોઢાની મેખ સમાન છે. તમને ક્યારેય એવું લાગતું નથી કે તમારે આ વ્યસન છોડી દેવું જોઈએ?
કેથરિને કહ્યું, “તમારી વાત તો સાચી છે પણ સિગારેટનું વ્યસન છોડવું બહુ મુશ્કેલ છે.
ગુર્જિયેફે કહ્યું, “કશું જ મુશ્કેલ નથી. તમે સંકલ્પ કરો તો કોઈ પણ વ્યસન છોડી શકો છો.
કેથરિન મેન્સફિલ્ડને એ વાત ગળે ઉતરી ગઈ અને એ જ ક્ષણે તેમણે સિગારેટ છોડી દેવાનો નિશ્ર્ચય કર્યો.
કેથરિનના દૃઢ નિશ્ર્ચયથી તેમની સિગારેટની લટ છૂટી ગઈ. એકાદ વર્ષ પછી તેઓ ગુર્જિયેફને મળવા ગયાં. કેથરિન ગુર્જિયેફને મળ્યાં ત્યારે તેમના ચહેરા પર અભિમાનનો ભાવ હતો.
કેથરિને બીજી કંઈ વાત કરવાને બદલે ગુર્જિયેફને કહેવા માંડયું, “તમે કહ્યું એ પ્રમાણે મેં સિગારેટ છોડવાનો નિશ્ર્ચય કર્યો અને સિગારેટ પીવાની લતથી મેં છુટકારો મેળવી લીધો. હવે તો મારી આજુબાજુમાં કોઈ સિગારેટ પીતું હોય કે કોઈ મને સિગારેટ પીવા માટે લલચાવે તો પણ હું સિગારેટ પીતી નથી. મેં સિગારેટ છોડવાનો દૃઢ સંકલ્પ કર્યો એ પછી હું મારા નિર્ણયમાંથી ડગી નથી, આવો દૃઢ સંકલ્પ કરવાની શક્તિ કોઈ મક્કમ મનોબળવાળી વ્યક્તિમાં જ હોય છે…
કેથરિન મેન્સફિલ્ડ આગળ બોલી રહ્યાં હતાં પણ તેમને અટકાવીને ગુર્જિયેફે કહ્યું કે, “તમે એક વ્યસનમાંથી નીકળીને બીજું વ્યસન પકડી લીધું છે એનું મને દુ:ખ થાય છે.
કેથરિને ચેલેન્જ ફેંકીને કહ્યું કે, “મને બીજું કોઈ જ વ્યસન નથી. કોણ કહી શકે એમ છે કે મને કોઈ પ્રકારનું વ્યસન છે?
ગુર્જિયેફે કહ્યું કે, “સિગારેટ કે બીજા કોઈ નશા કરતા અભિમાનનો વધુ નશો હોય છે. તમે સિગારેટ કરતા
વધુ ખતરનાક નશાનો ભોગ બની ગયાં છો, તમે જે બોલી રહ્યાં છો એ અહંકારના નશા સાથે બોલી રહ્યાં છો.
કેથરિન મેન્સફિલ્ડે એ દિવસે બીજું વ્યસન, અહંકારનું વ્યસન છોડી દીધું.
સૌજન્ય- મુંબઈ સમાચાર
આજનો સુવિચાર
અહંકાર નરકનું દ્વાર છે. ઘમંડ, અભિમાન , તોછડાઇ, ઉધ્ધતાઇ, ગર્વ અને પોતાની મોટાઇ બતાવવાની મનોવૃત્તિ અહંકાર જગાડે છે અને મનુષ્યનું પતન નોંતરે છે. સંત કોન્ફયુશિયસ જણાવે છે કે “તમારો અહંકાર બીજાને કદાચ ડંખે, પણ તમારું તો પતન જ કરે.
કીયા કરાયા સબ ગયા, જબ આયા અહંકાર,
કોટ કરમ લાગે રહેં, એક અહંકાર કી લાર.
જ્યારે મનુષ્યને અહંકારનો ભાવ ઉભો થાય છે, ત્યારે તેના જીવનમાં કરેલાં બધાં જ શુભ કાર્યોનું પુણ્ય નાશ પામે છે. અરે એક જ અહંકારની આગ એટલે ગર્વવાળું ક્રોધભર્યું વર્તન, તેને કરોડો કર્મોના ભાગ્યની લંગાર સાથે જોડી દે છે. અહન્તા ન આનીયે, જો હરિ સિંહાસન દે,
જો દીલ રાખે દીનતા, સાંઈ અપના કરલે.
જો ભગવાન તને રાજાધિરાજનું સિંહાસન આપે, તો પણ તું તારા મનમાં અહંભાવ લાવીશ નહીં. જો તું તારા મનમાં નમ્રતા ધારણ કરી સમભાવ રાખી વર્તશે તો સાંઈ એટલે પરમાત્મા તને પોતાનો કરી લેશે.
લઘુતામેં પ્રભુતાઈ હય, પ્રભુતાઈસે પ્રભુ દૂર,
કીડી જો મિસરી ચુંગે, હાથી શિર ડારે ધૂર.
નમ્રતામાં પરમાત્મા વસેલો છે, પણ જ્યારે મનમાં અહંભાવ ભરી મોટાઈ ઘુસી જશે, તો પરમાત્માથી દૂર ચાલી જઈશ. જેમ નમ્ર બિચારી કીડી ધુળમાંથી ખાંડ વીણી શકે છે, એટલે નમ્ર થયેલું મન જ્ઞાનની ઝીણી વાત સમજી શકે છે. અને મોટો હાથી ખાંડ તો નહીં પકડી શકે પણ ફક્ત ધૂળ ઉડાડશે એટલે હાથી જેવા અહંકારી મનુષ્યને જ્ઞાનની ઝીણી વાત કદી પણ સમજાશે નહીં.
બડી બીપત બડાઈ હય, નાના કરમ સે દૂર,
તારે સબ ન્યારે રહે, ગ્રહે ચંદ્ર ઓર સૂર.
પોતાની બડાઈનું પ્રદર્શન કરવાથી બહુ જ મોટી વિપત્તિ નોતરીયે છીયે. અને નમ્રતાથી વર્તે તે પાપ કર્મથી દૂર રહે છે. જેમ સુરજ અને ચંદ્રને ગ્રહણ નડે છે, પણ તારા જે ઘણા જ નાના લાગે છે, તે તો ન્યારા જ રહે છે, તેઓને ગ્રહણ નડતું નથી.
કબીર ગર્વ ન કીજીયે, રંક ન હસીયે કોય,
અજહુ નાવ સાગરમેં હય, ના જાનુ ક્યા હોય.
કબીરજી કહે! તું ગર્વ એટલે અહંકાર કરીશ નહીં. અને ગરીબના જીવન અને વર્તનને હસવામાં કાઢીશ નહીં. હજુ તારા પોતાના જીવનનું નાવ આ સંસારના સાગર વચ્ચે છે. ખબર નથી કાલે શું થાય?
ઉંચા પાની ના ટીકે, નીચે હી ઠહરાય,
નીચા હોય સો ભર પીયે, ઉંચા પ્યાસા જાય.
જેમ ઉંચી જગ્યાએ પાણી રહેતું નથી, તે નીચે વહી જઈને જ ઠરશે. તેમ મોટાઈ કરવી તે નીચે પડવા માટે છે. જેમ નીચો વળી તે નદી કે વાવમાંથી પાણી કાઢશે, તે જ પાણી પીશે, ઉંચો રહી ઉભો ઉભો પાણીની ઈચ્છા રાખશે તે તરસ્યો રહેશે. અર્થાત્ નમ્રતામાં સુખ છે.
ઉચ્ચ કુલ જન્મે કહાં, દેહી ધરે અસ્થૂલ,
પાર બ્રહ્મકો ના ચઢે, બાંસ બહીના ફૂલ.
તું અહંકાર કરે છે કે તેં ઉંચા કુળમાં જન્મ લીધો છે. પણ તેં જે દેહ ધરેલો છે તે તો અસ્થિર છે, તો એ કઈ જાતનું ઉંચું કુળ કહેવાય. એ તો ફુલ વગરનો વાંસ છે, જે ભગવાનને ચઢાવી શકાતા નથી. તેના જેવી તારી દશા છે.
ઉંચા કુલ કડા કીજીયે, જો કરણી ઉંચ ન હોય,
કનક કલેશમેં મન ભરા, સંતો નિંદીયા સોય.
જેનું મન કનક મેળવવાના કલેશમાં ભરાઈ રહેતું હોય, સાથે સંતોની નિંદા કરતો હોય, એમ જેની કરણી જ નીચી હોય છે. તેવા અહંકારી ઉંચા કુળમાં જન્મેલાને શું કરવાના હતા. તેવાઓ કડાઈમાં ચુલે ચઢાવવા જેવાઉંચા દેખ ન ઉંચા દેખ ન રાચીયે, ઉંચા પેડ ખજુર,
પંખી ન બેઠે છાંયડે, ફલ લાગો પન દૂર.
અહંકારી માણસની ઉંચી જાતની મોટાઈ જોઈ રાચવું નહીં એટલે તેની તરફેણ કરી ફુલાવું નહીં. જેમ ઉંચા ખજુરના ઝાડને છાંયડે કોઈ પ્રાણી કે પંખી બેસી શકે નહીં તેમ જ તેનાં ફળ પણ ઉંચે દૂર લાગે છે.
ઉંચે કુલ કે કારને, બાંશ બડ્યો અહંકાર,
રામ ભજન હિરદે નહી, જાલ્યો સબ પરિવાર.
પોતાને ઉંચા કુળનો માની તેનો અહંકાર કરનારાને પરમાત્મા પ્રત્યે તેના હ્રદયમાં જરા પણ ભક્તિ નહીં હોતાં તે ઉંચા વધેલા વાંસ જેવા છે. જેઓ એક બીજા સાથે ઘર્સણ કરી, અગ્નિ ઉત્પન્ન કરી આખા વાંસના જંગલને સળગાવી મુકે છે, તેમ તેવા અહંકારીઓ તેના આખા કુળને ઉજાળી મુકે છે.
કબીર! તહાં ન જાઈયે, જહાં કુલકો હેત,
સાધુપનો જાને નહી, નામ બાપકો લેત.
કબીરજી કહે! તેવા માણસ નજીક ફરકતો નહી જે પોતાના કુળના વડવાઓની મોટાઈ હાંકતો હોય. તેવાને શુદ્ધ બુદ્ધિ વાળા સાધુઓના સાધુપણાની થોડી પણ ખબર નથી હોતી.
સમગ્ર વિશ્વમાં તમાકુ-સિગારેટના વ્યસનથી સંખ્યાબંધ લોકો મોતના મુખમાં ધકેલાય રહ્યા છે અને કરોડો લોકો ધુમ્રપાનના સેવનથી વિવિધ કેન્સરથી પીડાઇ રહ્યા છે. ડબલ્યુ.એચ.ઓ.ના સર્વે પ્રમાણે તમાકુના સેવનથી વિશ્વમાં વર્ષેં ૩૦ લાખ અને રોજિંદા ૮,૪૦૦ વ્યક્તિ જ્યારે ભારતમાં વર્ષે ૭.૩૦ લાખ અને રોજિંદા ૨૦૦૦ વ્યક્તિ મોતના ખપ્પરમાં હોમાઇ રહ્યા છે.
LikeLike
Dear Vinodbhai ,
This is so true , Ego is the path of failure ; there are so many
intelligent personality destroyed their life due to this dangerous habit ;
which develops wrong attitude ; walking and talking become rude ultimate to
the failure . Thank you .
Hemant Bhavsar
( Winnipeg , Canada )
LikeLike
Dear Vinodbhai sachu 6
LikeLike
અહંકાર કાઢવો એટલો સહેલો નથી.
સ્વાનુભવની આ વાર્તા તો લખી હતી…
http://gadyasoor.wordpress.com/2007/12/18/99_marks/
પણ અફસોસ સાથે કબૂલાત . હજી એ અહંકાર ફુંફાડા માંડ્યા જ કરે છે.
LikeLike
ખરી વાત છે વિનોદ ભાઈ અહંકાર છોડી દેવો દોહ્લો છે . જહાં તક હો “આતા “તું દિલમે રાખ આલા ખયાલો કો હસદ મગરૂરી દિલમેસે નિકાલ દેનેકે કાબિલ હૈ હસદ = ઈર્ષા મગરૂરી =અભિમાન
Ataai ~sacha hai dost hagiz juta ho nahi sakta jal jaega sona firbhi kaalaa ho nahi sakta Teachers open door, But you must enter by yourself.
________________________________
LikeLike