ગુજરાતી ગદ્ય-પદ્ય સર્જનની આનંદ યાત્રા
Photo Courtesy- Divy Bhaskar
-શોખ હોવો અલગ બાબત છે અને સંગ્રહખોરી અલગ. સંગ્રહખોરી આપણને શોખીનમાંથી સ્વાર્થી બનાવે છે
-વધુને વધુ મેળવવાની ઇચ્છામાં માણસ પોતાની પાસે વસ્તુઓનો સંગ્રહ કરતો જ જાય છે. એના પરિણામે એ પોતાના પ્રિયજનોથી દૂર થતો જાય છે. વિચારો અને વ્યક્તિઓનું સ્થાન હવે વસ્તુઓ લેવા લાગી છે .
પરદેશમાં ખાસ કરીને યુ.એસ.માં જો કોઇનાં ઘરો જોયાં હોય તો સમજાય કે ‘વાક ઇન ક્લોઝેટ્સ’ વસ્તુઓથી ઊભરાય છે. બેસમેન્ટ અને ગરાજમાં મૂકાયેલી વસ્તુઓ ક્યાં નાખવી એની પણ સમજ પડતી નથી. તેમ છતાં શોપિંગ એક એવો સિન્ડ્રોમ છે જે એ દેશમાં ચોવીસ કલાક લોકોના માથાં પર સવાર રહે છે. એન્ડ ઓફ સિઝન અને ક્લીયરન્સનાં પાટિયાં સતત ઝૂલે છે.
કપડાં ફાટતાં નથી, બગડતાં નથી તેમ છતાં સતત નવા ખરીદવા માટેની ભૂખ ક્યારેય મટતી નથી આ જ પરિસ્થિતિ ધીરે ધીરે આપણા દેશમાં દાખલ થઇ રહી છે.
જાણીતાં લેખિકા કાજલ ઓઝા વૈદ્ય લિખિત આ આખો લેખ દિવ્ય ભાસ્કર.કોમ
ના સૌજન્યથી આ લિંક ઉપર વાંચો .
__________________________________________________________________________________
કાજલ ઓઝા-વૈદ્યનો અને એમના સાહિત્યનો પરિચય
કાજલ ઓઝા-વૈદ્યને સાંભળો આ વિડીયોમાં
![Father-Daughter[1]](https://vinodvihar75.files.wordpress.com/2012/02/father-daughter1.jpg?w=630)
Dr. Gunvant Shah
આપણા જેવા સામાન્ય માણસો સુખની ક્ષણે છલકાઈ જાય છે અને દુઃખની ક્ષણે બેવડ વળી જાય છે. આપણને સૌને એક પ્રશ્ન સતાવે છે : દુઃખની સાથે કામ શી રીતે પાડવું ? જીવનમાં ચાર પ્રકારની દુઃખદ ઘટનાઓ માટે માણસે પોતાના મનને સતત તૈયાર રાખવાનું છે.
1. સ્વજન કે પ્રિયજનનું અણધાર્યું મૃત્યુ
2. કલ્પના પણ ન કરી હોય એવી વ્યક્તિ તરફથી દગાબાજી
3. ઓચિંતો ત્રાટકેલો કોઈ અસાધ્ય રોગ
4. સંજોગોના ષડયંત્રને કારણે આવી પડેલી ગરીબી.
સુખની ઝંખના ટાળવા જેવી બાબત નથી.દુઃખની પ્રતીક્ષા ન હોય, પરંતુ એ આવી જ પડે ત્યારે સાધકે કહેવાનું છે : ‘ભગવન ! તારી ઈચ્છા પૂર્ણ થાઓ.’ આ વાત કહેવી સહેલી છે, પણ પચાવવી મુશ્કેલ છે. આપણું જીવન એક એવું રહસ્ય છે, જે આપણને જ સમજાતું નથી. ત્રણ અંગ્રેજી શબ્દો અગત્યના છે : Myth, Mysticism અને Mystery. આ ત્રણે શબ્દો ગ્રીક ક્રિયાપદ ‘Musteion’ પરથી આવેલા છે. એનો સીધોસાદો અર્થ છે : ‘મોં બંધ કરવું અને આંખો બંધ કરવી.’ આપણા રોજિંદા જીવનમાં એક જ વાત મનોમન પાકી કરવાની છે કે જીવન ઢંકાયેલું (Obscure) છે, અંધારામાં ગોપાયેલું છે કે પછી શાંતિથી ભરેલું છે. આવી સહજ અનુભૂતિ જ્ઞાન ભણીની યાત્રાનો પ્રારંભ બની જાય એ અશક્ય નથી. દુઃખને આમંત્રણ આપવાનું નથી, પરંતુ આવી પડેલા દુઃખનો સદુપયોગ કરી લેવાનું ટાળવા જેવું નથી. જૉન બોરિસેન્કો કહે છે : ‘તમે મૃત્યુ પામશો કે નહીં એ પ્રશ્ન નથી. પ્રશ્ન એ છે કે તમે કેવી રીતે મૃત્યુ પામશો.’ જીવન રહસ્યમય છે, પરંતુ મૃત્યુ તો સાક્ષાત રહસ્ય જ છે.
જે ચીજની આપણે તૃષ્ણા નથી રાખી તે ચીજ આપણા દુઃખનું કારણ બનવાની તાકાત ગુમાવી બેસે છે. સુખની ઝંખના નથી સતાવતી, પરંતુ છીછરા સુખની ઝંખના આપણી આનંદયાત્રામાં અંતરાય ઊભો કરનારી છે. શરાબસેવન સુખદાયી જણાય છે, પરંતુ લાંબે ગાળે એ આપણા સહજ આનંદને કાપે છે.આપણી નાનીમોટી ઈચ્છાઓના રાફડા સર્જાતા રહે છે. જેની ઈચ્છા રાખીએ તે કાયમ ઈચ્છનીય હોય છે ખરું ? જેની પ્રાપ્તિ આપણી તૃષ્ણાને જગાડે છે તે પ્રાપ્તવ્ય જ હોય એવું ખરું ? જેનું આપણે મન ઘણું મૂલ્ય હોય તે ખરેખર મૂલ્યવાન હોય જ એવું ખરું ?
આજકાલ જ્યાં જુઓ ત્યાં છીછરા સુખ પાછળની દોટ જોવા મળે છે. છીછરું સુખ આખરે તો ઊંડા દુઃખમાં પરિણમતું જોવા મળે છે. ટેકનોલૉજી સુખ અને દુઃખથી પર એવા આનંદથી આપણને છેટા ન રાખે ત્યાં સુધી આવકારદાયક છે. ‘આનંદ’ શબ્દનો કોઈ વિરોધી શબ્દ નથી. વૈરાગ્ય વિના આનંદ ક્યાંથી ? આપણી અઢળક ઈચ્છાઓને સખણી રાખનારા વૈરાગ્ય (ઉપેક્ષાભાવ) વિના આનંદની સહજ અનુભૂતિ શક્ય ખરી ? ઈચ્છાપૂર્તિમાં બધું જીવન વીતી જાય ત્યારે માનવું કે જીવનભર મજૂરી જ ચાલતી રહી.મજૂરી કદી પણ આનંદપર્યવસાયી ન હોઈ શકે. સફળતાની ઝંખના રોગની કક્ષાએ પહોંચે ત્યારે નિષ્ફળતાનું સૌંદર્ય નષ્ટ થાય છે. રળિયામણી નિષ્ફળતા સૌના નસીબમાં ક્યાંથી ? એક ફ્રેન્ચ કહેવત છે : જખમોની કથા ધૂળ પર લખજો,પરંતુ કરુણાની કથા આરસપહાણ પર લખજો.
મર્યાદાપુરુષોત્તમ રામનું જીવન દુઃખ નામના તત્વને સમજવામાં ઉપકારક થાય તેમ છે. જે દિવસે રાજ્યાભિષેક થવાનો હતો, તે જ દિવસે ચૌદ વર્ષનો વનવાસ આવી પડ્યો. વનવાસ પૂરો થવામાં હતો ત્યાં રાવણે સીતાનું અપહરણ કર્યું. અયોધ્યામાં રામરાજ્ય સ્થપાયું અને ઓચિંતો સીતાત્યાગનો પ્રસંગ ઉપસ્થિત થયો. વાલ્મીકિ ઋષિના પ્રયત્નને પરિણામે ફરીથી રામસીતા મિલનની ક્ષણ નજીક હતી ત્યાં સીતા પૃથ્વીમાં સમાઈ ગઈ. જો નિયતિ રામને ન છોડે તો આપણને છોડે ખરી ? જીવનમાં બધું કેમ,કઈ રીતે અને કોના દોરીસંચારથી બને છે તેનો ખયાલ આપણને આવતો નથી. જીવનના રહસ્યનો આવો અભિક્રમ આપણા હાથની વાત નથી. શું દુઃખ સામે હાથ જોડીને બેસી રહેવું ? રામનું જીવન અહીં પ્રેરણાદાયી બની શકે. સીતાનું અપહરણ થાય એ નિયતિનો ખેલ હતો, પરંતુ રાવણવધ એ રામના પ્રચંડ પુરુષાર્થનું પરિણામ હતું.
ઈચ્છાપૂર્તિ માટે સતત મથવું એ કામદારવૃત્તિ છે. સુખનો સહજ સ્વીકાર એ કારીગરવૃત્તિ છે. સાક્ષીભાવે દુઃખનો વૈરાગ્યપૂર્ણ સ્વીકાર એ કલાકારવૃત્તિ છે. જીવન નાની નાની અસંખ્ય ઘટનાઓનું બનેલું છે, પરંતુ જીવન સ્વયં નાની ઘટના નથી. જીવતાં હોવું એ પ્રાપ્તિ છે, પરંતુ જીવંત હોવું એ ઉપલબ્ધિ છે.
(શ્રી ગુણવંત શાહના પ્રેરક નિબંધોના પુસ્તક ‘ભગવાનની ટપાલ’માંથી સાભાર.)
શ્રી ગુણવંત શાહનો પરિચય અને એમના લેખો એમના બ્લોગ “ટહુકો ” ની નીચેની લિંક ઉપર વાંચો .
http://gunvantshah.wordpress.com/
મારા સુરત નિવાસી સાહિત્ય મિત્ર શ્રી ઉત્તમભાઈ ગજ્જરે એમના ઈ-મેલમાં પ્રા. રમણ પાઠક (વાચસ્પતી) લિખિત એક લેખ “વસંતોત્સવ” મોકલી આપ્યો છે .આ લેખ સુરતના જાણીતા દૈનિક ગુજરાત મિત્રમાં વર્ષોથી પ્રા.પાઠકની લોકપ્રિય કટાર ‘રમણભ્રમણ’માં પ્રગટ થયો છે.
પ્રા. રમણ પાઠક સાહિત્ય જગતમાં એમના રેશનલ અને નીડર વિચારોથી જાણીતા છે .હાલ એમની ૯૦ વર્ષની બુઝર્ગ ઉંમરે એમના આ વસંતોત્સવ લેખમાં વ્યક્ત કરેલા પ્રેમ વિશેના એમના આધુનિક વિચારો મને ખુબ ગમી ગયા.
‘ગુજરાતમીત્ર’ ના સૌજન્યથી અને પ્રો.પાઠક અને શ્રી ઉત્તમભાઈના આભાર સાથે આ લેખ વિનોદ વિહારની આજની પોસ્ટમાં મુક્યો છે. વાચકોને આ લેખમાં વ્યક્ત થયેલા વિચારોમાં જરૂર રસ પડશે .
વિનોદ પટેલ
_________________________________________________________________
વસંતોત્સવ — (લેખ) લેખક- પ્રા. રમણ પાઠક (વાચસ્પતી)
આ લેખ વાંચવા નીચેની લિંક ઉપર ક્લિક કરશો .
વસંતોત્સવ- પ્રેમનો દિવસ – લેખક- પ્રો.રમણ પાઠક (રમણભ્રમણ )
ગુજરાત મિત્રના આ પેજ ઉપર બાજુના ચર્ચાપત્ર વીભાગમાં પ્રા.પાઠકની કલમ વીશે
શ્રી નરેશ ઉમરીગરનો એક ચર્ચાપત્ર છપાયો છે તે પણ વાંચવા વીનંતી..
________________________________________________________________________
મારા બીજા મિત્ર શ્રી ગોવિંદ મારુના બ્લોગ ” અભિવ્યક્તી ” માં પણ પ્રા. રમણ પાઠક (વાચસ્પતી) ના રેશનલ
વિચારો વ્યક્ત કરતા ઘણા લેખો અવારનવાર પ્રગટ થતા હોય છે .
એ લેખોમાંથી મને ગમેલો એક લેખ ” અત્રૈવ વીશ્વ ભવત્યેકનીડમ્” અભિવ્યક્તી બ્લોગના સૌજન્યથી અને મિત્ર શ્રી ગોવિંદભાઈ મારુના આભાર સાથે નીચેની લિંક ઉપર ક્લિક કરી વાંચશો.
અત્રૈવ વીશ્વ ભવત્યેકનીડમ્––પ્રા. રમણ પાઠક (વાચસ્પતી)
આ જ લિંક ઉપર પ્રા. રમણ પાઠકના અન્ય વિચારવા જેવા ઘણા પ્રેરક લેખો પણ વાંચવા ભલામણ છે .
લેખક સંપર્ક:
પ્રા. રમણ પાઠક (વાચસ્પતી),
એ–4, નટરાજ એપાર્ટમેન્ટ, પાટીદાર જીન કોમ્પલેક્ષ, બારડોલી – 394 641
ફોન: (02622) 222 176 સેલફોન: 99258 62606
જીવનસફરમાં ભલે આજુબાજુ અનેક હોય, પણ યાત્રા એકલાની જ છે.
લાઇફ ઇઝ બ્યુટિફુલ-
કુછ ઐસે મોડ આતે હૈ ઝિંદગી મેં,
જહાં ખુદ કો હમ અકેલે પાતે હૈં,
કુછ કહે બિના સમજ જાયે, કોઇ દિલ કી બાત
ઐસે શખ્સ કી તલાશ રહેતી હૈ, લેકિન
મેલે મેં આખિર સબ ભટક જાતે હૈ,
ન કોઇ ખ્વાહિશ રહેતી હૈ, કુછ કરને કી
ન રહેતી હૈ ઉમ્મીદ કુછ પાને કી
મંઝિલ કા ન હોતા હૈ પતા
ફિર ભી કદમ આગે બઢ જાતે હૈ,
ક્યોં નઝર આતી હૈ ઇતની ખામોશી
શાયદ તન્હાઇયો કે શહર મેં આ પહુંચે હૈં હમ
કોરા કાગઝ લગતી હૈ કભી ઝિંદગી
જબ દિલ સે નિકલકર લબ્ઝ ભી,
હોઠોં તક ન પહુંચ પાતે હૈ…
કભી-કભી, અમારા હૃદયમાંથી હિંદી પંક્તિઓ પણ બહાર આવતી હોય છે, જે ઉપર મુજબ વ્યક્ત કર્યા બાદ હવે વાત કરવી છે એકલતાની. આજની આ દુનિયાને-લોકોને જોઇ ક્યારેક આપણને થતું હોય છે કે આપણે સાવ એકલા પડી ગયા છીએ. જે કોઇ વ્યક્તિને જુઓ તે પોતાની જિંદગીમાં ખોવાયેલી લાગે છે. કોઇને કોઇની માટે સમય નથી, દરેક જણ પોતાના જીવનનિર્વાહ કે સ્વાર્થ પાછળ દોડી રહ્યા છે. પ્રત્યેકને પૈસાદાર બનવું છે, આગળ નીકળી જવું છે, ઊંચા પદ પર પહોંચવું છે. દરેકની અઢળક મહત્ત્વાકાંક્ષા છે. પ્રગતિ કહો કે વિકાસ કહો, સુખ કહો કે સંપન્નતા કહો, શાંતિ માનો કે સંતોષ ગણો, એ બધાની વ્યાખ્યા બદલાતી રહી છે. સંવેદનશીલ વ્યક્તિ આજના સમાજ માટે અનફિટ છે અને વધુ પડતી સંવેદનશીલ વ્યક્તિ મૂરખ કે વેવલી જ ઠરે, પ્રેક્ટિકલ જગતમાં તે ચાલે જ નહીં.
અલબત્ત, સંવેદનશીલ હોવા માટે કાયમ ફરિયાદી હોવું કે દુઃખી-નિરાશ-ઉદાસ હોવું જરૂરી નથી. હવેના સમયમાં કાયમના રડતા માણસો કોઇને ગમતા નથી, આ દુનિયા બરાબર નથી, લોકો બરાબર નથી, કોઇ કોઇનું નથી એવું કહેતા રહેલા માણસો પોતાને જ પૂછે તેઓ પોતે કેટલા લોકો માટે છે? અને પોતે બીજાઓ માટે છે તો બીજાઓ પણ તેની માટે હોય કે હોવા જોઇએ એવી વસૂલીની કે વળતરની અપેક્ષા ન રાખે. સાચી સંવેદનશીલ વ્યક્તિઓ બીજાઓ પાસે આવી કોઇ અપેક્ષા રાખતી નથી, કેમ કે તેમની સંવેદનામાં વિવેક હોય છે.
સમાજથી કે ટોળાથી સાવ જુદી જ વિચારધારા ધરાવતી અનેક વ્યક્તિઓ પણ હોય છે, પરંતુ તે છૂટી-છવાઇ હોવાથી સદા એકલી હોય છે. આ પ્રકારની દરેક વ્યક્તિના જીવનમાં એવા મોડ આવતા રહે છે, જ્યાં એ પોતાને એકલી હોવાનું મહેસૂસ કરવા લાગે છે, આમ તો તેમની આજુબાજુ ઘણા લોકો હોય છે, પણ તેમની વિચારધારા સાથે જીવવાવાળું કોઇ હોતું નથી. ઘણી વાર તો એ વિચારધારા સાથે તાલમેલ ખાય એવી વાતો કરનારું પણ કોઇ મળતું નથી. તેમને સદા એવી વ્યક્તિની શોધ રહે છે, જે તેમની વાત-લાગણીને સમજે, તેમના શબ્દો કે તેમના મૌનને સમજે, પણ મોટે ભાગે ટોળામાં હોય તોય આવી વ્યક્તિ કાયમ એકલી જ રહી જાય છે અને ક્યારેક કોઇ એકાદ જણ મળી પણ જાય તો એ જીવનના મેળામાં ક્યાંક ખોવાઇ જાય છે. આવી મનઃસ્થિતિમાં માણસને કંઇ જ કરવાની તમન્ના કે ઇચ્છા રહેતી નથી, ક્યાંય પહોંચવું હોતું નથી, ન કંઇ પામવું હોય છે, તેમ છતાં માણસ દિશાહીન અવસ્થામાં ચાલતો રહે છે. જીવન કોઇ રીતે સાર્થક કે અર્થપૂર્ણ લાગતું નથી, હૃદયમાં અનેક સ્પંદનો ચાલે રાખે છે, કિંતુ શબ્દો હોઠ સુધી પણ પહોંચતા નથી, બલકે હૃદયમાં જ થીજી જાય છે.
જીવનના સંધ્યા ટાણે ક્યાંક લાગે છે કે…
અકેલે આયે થે, અકેલે હી જાના હોગા
ઇતની સી બાત સમજને મેં નિકલ ગઇ ઝિંદગી
સાવ સીધું ગણિત સમજવામાં જિંદગી પસાર થઇ જાય છે અને આ ગણિત એ જ છે કે એકલા આવ્યા છીએ ને એકલા જવાનું છે. દરેકે જીવનના આ સત્યને યાદ રાખવાનું છે, જીવનની સફરમાં આજુબાજુ અનેક લોકો હોય છે, પણ દરેક માનવીની યાત્રા એકલાની હોય છે. આપણા સત્ય સાથે આગળ વધીએ એમાં જ જીવનનો સાર છે.
આખરી વાતઃ
મને કોઇ સમજે એ કરતાં હું કોઇ બીજાને સમજું એવો વિચાર કરનારને સમજનારા મળી જ જાય છે. દરેક શ્રેષ્ઠ બાબતમાં શરૂઆત આપણાથી કરવામાં વધુ સાર્થકતા છે.
સૌજન્ય- મુંબઈ સમાચાર આભાર -ભુપેન્દ્ર જેસ્રાનીના ઈ-મેલમાંથી
_____________________________________________________________
(આભાર- યેષા પોમલ -ફેસ બુક )
આજનો સુવિચાર
વિનોદ વિહાર 
વાચકોના પ્રતિભાવ