હાલના સમયમાં વિદ્યાર્થીઓ , શિક્ષકો અને શાળાના સંચાલકો વચ્ચેના સંબંધોનો આબેહુબ ચિતાર આપતી ”ચોક એન્ડ ડસ્ટર” નામની હિન્દી ફિલ્મ મેં ગઈ કાલે જોઈ.મને એ ખુબ ગમી ગઈ.વિનોદ વિહારના વાચકોને માટે આજની પોસ્ટમાં એને સાનંદ શેર કરું છું.
આજની ચીલા ચાલુ હિન્દી ફિલ્મો કરતાં જુદા જ પ્રકારની આ ફિલ્મ છે.પહેલાંની આર્ટ ફિલ્મોમાં જોવા મળતું હતું એમ એની વાર્તા શાંત રીતે આગળ વધતી જાય છે. આર્ટ ફિલ્મની જેમ આ ફિલ્મ શિક્ષણના ક્ષેત્ર અને શિક્ષકોના પ્રશ્નો પર એ પ્રકાશ પાડે છે.આજે બીજા વ્યવશાયોની સરખામણીમાં શિક્ષકના વ્યવશાયની જોઈએ એવી કદર કરવામાં આવતી નથી.શાળાના માથાભારે ધંધાદારી સંચાલકોની યુક્તિઓ પ્રયુક્તિઓનો એમને ભોગ બનવું પડે છે.ટૂંકમાં વર્તમાન સમયમાં શિક્ષણ જગતમાં ચાલતા પ્રવાહોનું આ ફિલ્મમાં આબેહૂબ નિરૂપણ કર્યું છે.આ ફિલ્મનો સંદેશ પ્રેરણાદાયી છે.
અનુભવી કલાકારો શબાના આઝમી અને જુહી ચાવલા અદાકારી લાજવાબ છે.આ બે આદર્શ શિક્ષિકાઓ વચ્ચે બે બહેનો જેવો પ્રેમ અદભુત છે . ફિલ્મને અંતે આવતા સીનમાં મહેમાન કલાકાર તરીકે રીશી કપુર ”કૌન બનેગા કરોડપતિ” માં અમિતાભ બચ્ચન જેમ છવાઈ જાય છે એમ રિશી કપૂર થોડા સમય માટે આવીને રંગ જમાવી જાય છે.
અગાઉ વિનોદ વિહારની પોસ્ટ નંબર ૮૪૦ તારીખ ૧-૨૫-૨૦૧૬ માં આ ફિલ્મનો સુ.શ્રી રાજુલ કૌશિક લિખિત સુંદર ફિલ્મ રીવ્યુ પોસ્ટ કરવામાં આવ્યો હતો,એમાં આ ફિલ્મનું માત્ર ટ્રેઇલર મુક્યું હતું.
પરંતુ હવે આ પોસ્ટમાં યુ-ટ્યુબના સૌજન્યથી નીચેના વિડીયોમાં આખી ફિલ્મ જોઈ શકાશે. આ બે કલાક ચાલતી આખી ફિલ્મ તમને જરૂર ગમશે.શિક્ષણ જગતમાં રસ ધરાવતા સૌએ આ ફિલ્મ એક વાર તો જોવી જોઈએ.
”ચોક એન્ડ ડસ્ટર” હિન્દી ફિલ્મ
સહ પરિવાર જોઇ માણી શકાય એવી, આજની ફિલ્મો કરતાં સાવ અલગ ચિલો ચાતરનારી ફિલ્મ … એટલે ”ચોક અને ડસ્ટર”
”વર્તમાન સમયમાં વિદ્યા અને વિદ્યાપીઠ બંને એકદમ પ્રોફેશનલ અને બિકાઉ બની ગયા છે. મૂળ આ હાર્દને પકડીને રજૂ થયેલી ફિલ્મ ‘ચોક એન્ડ ડસ્ટર’ વર્તમાન સમયની સિસ્ટમનું આબેહૂબ નિરૂપણ છે.”
રાજુલ કૌશિક
સુ.શ્રી રાજુલ કૌશિક લિખિત ”ચોક એન્ડ ડસ્ટર” ફિલ્મનો સુંદર ફિલ્મ રીવ્યુ વાંચવા માટે અગાઉની પોસ્ટની નીચેની લીંક પર ક્લિક કરશો.
તારીખ ૧૦-૨૮- ૨૦૧૭ ના રોજ મારા ફેસ બુક ગ્રુપ પેજ ” મોતી ચારો ” પર મેં નીચેની પોસ્ટ મૂકી હતી .
તુમ ”ભગવાન” કા ”દિયા ” હો…
” માટીનો બનેલો એક નાનકડો દીવડો આખી રાત બળીને, અંધારા સાથે જંગ ખેલીને એને હટાવે છે. તું તો ભગવાનનો બનાવેલો ”દિવ્ય દીવડો ” છે, તો પછી તારે ડરવાની કે નિરાશ થવાની શી જરૂર છે. ”– બ્રહ્મા કુમારી સિસ્ટર શિવાની
આ જ દિવસે જાણીતા ગુજરાતી બ્લોગ વેબ ગુર્જરમાં ‘’દીવા’ વિષય ઉપર જ વિવિધ ફિલ્મી ગીતોના વિડીયો અને એની વિવેચના સાથે શ્રી નિરંજન મહેતાનો એક સરસ પોસ્ટ થયો છે.લેખક શ્રી નિરંજન મહેતાના આભાર સાથે એને નીચે પ્રસ્તુત છે.
આ કાવ્યમાં તેઓ કહે છે કે જો ભીતરનો દીવો જલતો હોય તો બહાર દીવાઓ પ્રગટાવ્યા સિવાય પણ રોજે રોજ દિવાળી જ છે.દિવાળીમાં ઘરની બહાર કે ઘરમાં દીપક ની હારો પ્રગટાવીએ પણ જો આપણી ભીતરમાં અંધારું હોય તો એ સાચી દિવાળી નથી.સાપ ગયા ને લીસોટા રહ્યાની માફક એ માત્ર ઔપચારિકતા કહેવાશે.
ઉપરના ગીતને દેવિકાબેનના જ સ્વરમાં આ વિડીયોમાં પણ સાંભળો.
અંતમાં એટલું જ કહીશ કે અંતરનો દીવો સદા પ્રજ્વલિત રહેવો જોઈએ તો જ અંતરમાંઅજવાળું ફેલાઈ શકે અને એની મદદ વડે આપણા જીવનનો રાહઅંધારામાં ભટકાયા વિના સંતોષથી અને સારી રીતે પૂરો કરી શકીએ.મારા એક કાવ્ય’’ મને શું ગમે ‘’માં પણ મેં કહ્યું છે.
સપ્ટેમ્બર ૨૮, ૨૦૧૭ એટલે ભારત રત્ન સુરસામ્રાજ્ઞી લતા મંગેશકરનો ૮૮ મો જન્મ દિવસ.( જન્મ તારીખ સપ્ટેમ્બર ૨૮, ૧૯૨૯, જન્મ સ્થળ ઇંદોર).
લતા મંગેશકરે એમની નાની ઉંમરે ૧૯૪૨થી સંગીતની આરાધના શરુ કરેલી એ સતત ૭૫ વર્ષ સુધી ચાલુ રાખી અને હજુ પણ ચાલુ છે એ એક મોટું આશ્ચર્ય છે ! તેઓ કહે છે હું હજુ ૧૮ વર્ષની હોઉં એમ મને મનથી લાગે છે.!
સંગીત સાથે જોડાયેલ એવો ભાગ્યે જ કોઈ એવૉર્ડ હશે જે લતા મંગેશકર પાસે નહિ હોય !અત્યાર સુધીમાં તેઓ લગભગ ૩૦૦૦૦ ગીતો એમના કોકિલ કંઠે ગાઈ ચૂક્યાં છે જે એક વિક્રમ છે !
લતાજી એ ગુજરાતી ગીતો પણ ઘણાં ગાયાં જેવાં કે ,માને તો મનાવી લેજો રે, ઓધાજી રે મારા વાલાને વઢીને કે જોરે…..હે કાનુડા તોરી ગોવાલણ …દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય ….વૈષ્ણવ જનતો ….જેવા લોકપ્રીય ગીતો, ભજનો,પ્રભાતિયાં વિગેરેનો સમાવેશ થાય છે.ખરેખર લતા મંગેશકર એ ભારત માટે એક મોટું ગૌરવ છે .
લતા મંગેશકર અને એમનાથી ચાર વર્ષ નાની બેન આશા ભોંસલેએ બોલીવુડમાં પાર્શ્વ ગાયિકા તરીકે હિન્દી ફિલ્મ સંગીતના ક્ષેત્રે ઘણા વર્ષોથી એમનું પ્રભુત્વ જાળવી રાખ્યું છે અને ફિલ્મ ક્ષેત્રે વિક્રમી સંખ્યામાં ગીતો ગાઈને અગત્યનું પ્રદાન કર્યું છે.આ બે બહેનોએ મેળવેલ સિધ્ધિઓ અદભુત છે એની વિગતો નીચેના વિડીયોમાં જોઈ શકાય છે.
Lata Mangeshkar V/s Asha Bhosle Comparison 2017 | Lata Mangeshkar 88th birthday special 2017
લતાજીએ લગભગ બધાજ જુના અને નવા પુરુષ ગાયકો જેવા કે મહમદ રફી,કિશોર કુમાર, મુકેશ વી. સાથે ગીતો ગાયાં છે . મુકેશને તેઓ ભાઈ તરીકે માનતાં હતાં. નીચેના વિડીયોમાં મુકેશ સાથે લતાજીએ ગાયેલ ગીતો માણો.
Mukesh and Lata Mangeshkar Songs |Jukebox| -HQ
ફિલ્મી સંગીતના શોખીનો લતા મંગેશકરે એમના સુરીલા કંઠે ગાયેલ ઢગલાબંધ ગીતો યુ-ટ્યુબની આ લીંક ઉપર ક્લિક કરીને સાંભળી શકશે.
નીચેના વિડીયોમાં લતા મંગેશકરનો બોલીવુડના જાણીતા ગીત લેખક જાવેદ અખ્તરએ એમના જન્મ દિવસે લીધેલ ઈન્ટરવ્યું ખુબ જ રસસ્પદ છે.
Lata Mangeshkar-Javed Akhtar Interview -Her Life In A Music
વડા પ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનો શુભેચ્છા સંદેશ
PM Modi wishes ‘long and healthy life’ to Lata Mangeshkar on her 88th b’day .
ભારત રત્ન સુર સામ્રાજ્ઞી લતા મંગેશકરના ૮૮ મા જન્મ દિવસ પ્રસંગે વિનોદ વિહાર સહર્ષ એમને અભિનંદન અને આરોગ્યમય દીર્ઘાયુ માટે અનેક હાર્દિક શુભેચ્છાઓ પાઠવે છે.
તારીખ ૩૦મી જુલાઈ ૨૦૧૭ ના રોજ સીને રસિકોના દિલોમાં વસતા ગાયક મહમદ રફી ની ૩૭ મી પુણ્યતિથી હતી.
આજની પોસ્ટમાં આ સદા બહાર ગાયક ને મુંબઈ સમાચારમાં પ્રગટ એક લેખ અને એમના ગીતોના અનેક વિડીયોમાંથી મારી પસંદના કેટલાક વિડીયો દ્વારા આ અમર ગાયકને હાર્દિક સ્મરણાંજલિ આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, જે આપને જરૂર ગમશે.
વિનોદ પટેલ
મૌશિકી કા પયગમ્બર ….સરગમ …. અનિલ રાવલ
મુંબઈ સમાચાર
‘સરગમ’ કોલમમાં સામાન્ય રીતે વિસરાયેલા સંગીતકારો વિશે લખવાનો આગ્રહ રહ્યો છે.
લોકો આવા સંગીતકારોને ઓળખતા ન હોય એવું ય બને, પરંતુ એમની ધૂનો જ એમની સાચી ઓળખ બની રહી હોય એ તમામ સંગીતકારોનો પરિચય આ સ્થાનેથી કરાવવાનો પ્રયાસ થઈ રહ્યો છે.
પરંતુ આજે એક એવા ગાયક વિશે લખવું છે જેમનો પરિચય કરાવવાની કોઈ જરૂર નથી. એમના ગીતો, એમની ગાયકી, એમની ઈન્સાનિયત જ એમની ખરી ઓળખ છે. એક એવા ગાયક જેમના વિના કોઈ સંગીતકારને ચાલ્યું નથી. એક એવી હસ્તી જેની ગાયકીએ, જેમના ગીતોએ કેટકેટલાય સંગીતકારો- કલાકારોની કારકિર્દી ઘડી છે. એમના ગીતો સ્ટેજ શૉમાં ગાઈ ગાઈને આજીવિકા રળી છે. એમની પાસે ગવડાવવાની મહેચ્છા ન હોય એવા એકપણ સંગીતકાર આપણી ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં નહોતા. ‘ધી વન ઍન્ડ ઓનલી’ મહમ્મદ રફી.
૩૧મી જુલાઈએ સંગીતના આ ફરીસ્તાની પુણ્યતિથિ આવી રહી છે ત્યારે દિગ્દર્શક રજની આચાર્યએ રફીસા’બ પર બનાવેલી બે કલાકની ડૉક્યુમેન્ટરી જોવાનો લહાવો મળ્યો. રફી’સાબ જેવી મહાન હસ્તી વિશે બે લાઈન લખતા પણ હાથ ધ્રુજે ત્યારે રજની આચાર્યએ બે કલાકની રસપ્રદ ડૉક્યુમેન્ટરી બનાવવી નાખી છે. હેટ્સ ઑફ ટુ યુ રજનીભાઈ!
‘દાસ્તાન-એ-રફી’ નામની આ ડૉક્યુમેન્ટરીમાં રફીસા’બના મિત્રો, કુટુંબીઓ, એમના સાથી સંગીતકારો- કલાકારો, શાસ્ત્રીય સંગીત- ગઝલોના ઉસ્તાદો સહિતના કેટકેટલા નામાંકિત અને લોકપ્રિય લોકોએ રફી’સાબ જેવા નેક ઈન્સાન, મહાન ગાયક અને સંગીતના સંત વિશે મનભરીને વાતો વાગોળી છે.
ફિલ્મ અભિનેત્રી- ગાયિકા સૂરૈયાએ રફી’સાબની એક ખૂબ જ રસપ્રદ વાત કરી છે: રફી’સાબ રોજ સવારે મરીનડ્રાઈવ પર હું જ્યાં રહું છું, ત્યાં વહેલી સવારે રિયાઝ કરવા આવતા. આ વાતની જાણ મને મારા નોકરોએ કરી. મેં એમને બોલાવ્યા અને કહ્યું રફી’સાબ તમે મારા ઘરમાં આવીને રિયાઝ કરો. મને કોઈ એતરાજ નથી. રફીસા’બે નિખાલસતાપૂર્વક કહ્યું: ‘હું ભિંડીબજારમાં જ્યાં રહું છું ત્યાં રૂમ નાની છે. વહેલી સવારે રિયાઝ કરું તો પાડોશીઓને પણ ખલેલ પહોંચે. બીજું વહેલી સવારે કૂતરા બહુ ભસે છે એટલે મને પણ ખલેલ થાય છે. અહીં ખુલ્લા આકાશ નીચે, સમંદરની સામે બેસીને રિયાઝ કરવાનો આનંદ કંઈક ઓર જ છે.’
પંડિત જશરાજ કહે છે: ‘મન તરપત હરિ દર્શન કો આજ… ગીત ગાઈને રફીસા’બે રાગ માલકૌંસને લોકપ્રિય બનાવી દીધો હતો.’
ફિલ્મોની સાથે સાથે એ જમાનામાં નૉનફિલ્મી ગીતો, ગઝલો, ભજનો બનાવનારા સંગીતકાર ખૈયામે કહ્યું કે ‘મેં રફી પાસે નંદલાલા… ભજન ગવડાવ્યું, પછી ‘ગજબ કિયા કે તેરે વાદે પે ઐતબાર કિયા…’ જેવી ગઝલ ગવડાવી. તેઓ ખરા અર્થમાં વર્સટાઈલ ગાયક હતા.’
રફીસા’બ સમયના પાક્કા માણસ. સમય કરતાં એક કલાક વહેલા આવી જાય. રેકોર્ડિંગમાં આવીને ફિલ્મના પડદા પર કોણ ગાવાનું છે એવો પ્રશ્ર્ન પૂછે પછી એ કલાકારની સ્ટાઈલને અનુરૂપ સહજતાથી ગીત ગાય.
ફિલ્મ દિગ્દર્શક લેખ ટંડનની ‘ઝુક ગયા આસમાન’ ફિલ્મના રેકોર્ડિંગ વખતે રફી’સાબે ગાવાનું શરૂ કર્યું. ટંડન સાબે કહ્યું: ‘રફીસા’બ પરદા પર આ ગીત શમ્મીકપૂર નહીં, રાજેન્દ્રકુમાર ગાય છે.’ તેમણે તરત જ સ્ટાઈલ ચેન્જ કરી નાખી છે.
ડૉક્યુમેન્ટરીમાં ‘યાહુ’ શમ્મી કપૂર રસપ્રદ કિસ્સો વર્ણવે છે: ‘કાશ્મીર કી કલી’ ફિલ્મમાં મારા પર પિકચરાઈઝડ કરાયેલું ‘તારીફ કરું ક્યા ઉસકી જીસને તુમ્હે બનાયા’ ગીતના રેકોર્ડિંગ વખતે મને કંઈક સૂઝ્યું. ગીતના અંત ભાગ ચલતીમાં ગવડાવાય તો હું અભિનયમાં થોડી હરકત કરવા માગતો હતો. સંગીતમાં કોઈનીય દખલગીરી સાંખી ન લેનારા ઓ.પી. નૈૈયરે મેં વાત કરી પણ તેમણે ઈનકાર કર્યો. પછી મેં રફીને આ વાત કરી. રફીસા’બે નૈયર પાસે જઈને સીધીને સટ વાત કરી. ‘આપકો ઐતરાઝ ક્યા હૈ. ઉન કો પરદે પર કરના હૈ, મુઝે ગાને મેં વો કરના હૈ. નહીં જમા તો કાટ દેના બાદ મે.’ ગીતના અંતમાં રફીએ જે ચલતીમાં ગાઈ બતાવ્યું અને અંતે ફિલ્મમાં શમ્મી કપૂરે કરી બતાવ્યું એ પરદા પર જોઈને નૈયરસા’બ શમ્મીને ભેટી પડ્યા હતા. એ વખતે થોડે દૂર ઊભેલા રફીસા’બના ચહેરા પર હળવું સ્મિત હતું.
સંગીતકાર કહે એ રીતે જ ગાય. ક્યારેક સંગીતકારની પણ બહાર હોય એ રીતે મુરકી કે તાન લે છે, જે શબ્દને ભારપૂર્વક ગાવાનો હોય ત્યાં અચૂક અન્ડરલાઈન કરી લે. ઓછું બોલે. મૃદુભાષી, ઊંચા અવાજમાં કોઈનીય સાથે વાત ન કરે. કોઈની પીઠ પાછળ રફી ક્યારેય કંઈ પણ બોલ્યા નથી. ગુસ્સે થાય નહીં.
સંગીતકાર મદનમોહનના પુત્ર સંજીવ કોહલીએ એક કિસ્સો યાદ કરતા કહ્યું કે ‘હીર રાંઝા’ના ગીત ‘યે દુનિયા એ મહેફિલ, મેરે કામ કી નહીં’… ગીત બહુ લાંબું ગીત, રેકોર્ડિંગમાં કોઈ એક વાદ્યકારથી જરા ભૂલ થાય, રિટેક થાય. રફી’સાબ પરફેક્ટ ગાતા હોય, પરંતુ કોઈની ને કોઈની જરા ભૂલથી આખું ગીત ફરી ગાવું પડે, પરંતુ રફીસા’બ માત્ર હસે. ગુસ્સે ન થાય.
રફીસા’બ ગીત ગાયિકીની એક આખી ઈન્સ્ટિટયૂટ, યુનિવર્સિટી હતા. રફી’સાબ ભજન ગાય તો કોઈ મોટા ભજનિક લાગે, કવ્વાલી ગાય તો કવ્વાલ લાગે. આ એમની વિશિષ્ટતા હતી.
પરદા હૈ પરદા, પરદે કે પીછે, પરદાનશીં હૈ, પરદાનશીં કો બેપર્દા ના કર દું… તો અકબર મેરા નામ નહીં… આ કવ્વાલીમાં જેટલી એનર્જી ઋષિ કપૂરની છે એવી જ એનર્જી રફીસા’બની ગાયકીમાં છે. ‘ના તો કારવાં કી તલાશ હૈ… ના તો હમસફર કી તલાશ હૈ…’ આ સૂફી કવ્વાલીમાં રફી’સાબની એન્ટ્રીથી આખો માહોલ બદલાઈ જાય છે.
પાકિસ્તાનના યુવાન ગાયકો એમને પોતાના ગુરુ, મેન્ટોર માનીને રિયાઝ કરે છે, કારકિર્દી બનાવે છે. કેટલાકે તો રફીના ગીતો ગાઈ ગાઈને આજીવિકા રળી છે. રજનીભાઈ અને એમના સાથી દિગ્દર્શક અને ફિલ્મ ઍડિટર વિનય પટેલે પાકિસ્તાન જઈને રફી સાથે કામ કરી ચૂકેલા વાદ્યકારોની મુલાકાતોને પણ ડૉક્યુમેન્ટરીમાં આવરી લીધી છે.
રફીસા’બે સંગીતકાર લક્ષ્મીકાંત- પ્યારેલાલના સૌથી વધુ ગીતો ગાયા હોવાનું કહેવાય છે. પ્યારેલાલજીએ કહ્યું: ‘રફીએ ક્યારે ય કોઈની પાસેથી કંઈ લીધું નથી, માત્ર આપ્યું છે. એમના સૌથી મોટા ફેન અમે લક્ષ્મીકાંત- પ્યારેલાલ છીએ. એમના અન્ય ફેન મહેન્દ્ર કપૂર, મૂકેશ, કિશોરકુમાર, મન્ના ડે, હેમંત કુમાર- આ બધા જ એમના ફેન હતા.’ પ્યારેલાલજીને ‘ઓન રેકોર્ડ’ આ ડૉક્યુમેન્ટરીમાં કહેતા જોઈને લાગ્યું કે ગીત- સંગીતના ચાહકો- સામાન્ય લોકો એમના ચાહકો ન હોય એવું બની શકે ખરું? રફીસા’બ એક વખત વિદેશમાં શૉ કરવા જવાના હતા. લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલને આ વાતની ખબર પડી ત્યારે તેમણે કહ્યું કે, ‘અમારી ફિલ્મોના ગીતોનું શું થશે?’ ત્યારે રફીએ તેમને રેકોર્ડિંગ રૂમની તારીખ લેવા કહ્યું અને તેમણે ૧૯ કલાકમાં લક્ષ્મી-પ્યારેના પાંચ ગીતોનું રેકોર્ડિંગ કરીને રેકોર્ડ કરી નાખ્યો હતો.
અમદાવાદમાં ઉમેશ મખીજા નામના રફીના એક ફેન છે. ૧૯૮૪ સુધી એ રફીના ભક્ત હતા, પછી ૧૯૯૯થી રીતસર પૂજારી થઈ ગયા. એમના ઘરમાં રફીની તસવીરો મૂકીને રીતસર પૂજા કરે છે.
કિશોરકુમાર એમને બહુ જ માનતા હતા. એમના દરેક શૉમાં એક ગીત રફીને યાદ કરીને અચૂક ગાતા. આ ગીત હતું ‘મન રે તુ કાહે ના ધીર ધરે… ઓ નિર્મોહી મોહ ના જાને…
એકવાર એક પ્રોગ્રામ વખતે ગ્રીનરૂમમાં કિશોકરુમાર અને રફી’સાબ બેઠા હતા. ફેન લોકોએ ઘૂસીને કિશોરદા પાસે ઓટોગ્રાફ માગ્યા ત્યારે કિશોરદાએ એમની લાક્ષણિક સ્ટાઈલમાં કહ્યું, ‘મુઝસે ક્યા ઓટોગ્રાફ માગતે હો ગધો, સંગીત તો યહાં હૈ…’
‘આરાધના’ ફિલ્મ પછી કિશોરદા છવાઈ ગયા. પ્રેસવાળાઓ રફીનો યુગ આથમી ગયો, રફી ફિનિશ્ડ એવું બધું લખવા માંડ્યા ત્યારે કિશોરદાએ પ્રેસમાં ખાસ સ્ટેટમેન્ટ આપીને કહ્યું હોવાનું રેકોર્ડ પર છે. ‘યે બકવાસ બંધ કરો, રફી ઈઝ એ ગ્રેટ સિંગર, બહોત બડે ઈન્સાન હૈ.’
ખરેખર રફીસા’બની ઈન્સાનિયત અને દોસ્તીની દાસ્તાન પણ ગજબની છે. નૌશાદના પુત્ર રાજુ નૌશાદે કરેલી આ વાતો વાંચો: ‘કટોકટી’ વખતે ઈન્દિરા ગાંધીના પુત્ર સંજય ગાંધીએ કિશોર કુમારને શૉ કરવાનું કહ્યું. પ્રોફેશનલ કિશોર કુમારે પૈસા માગ્યા. આ વાતથી છંછેડાયેલા સંજય ગાંધીએ એમના ગીતો પર પ્રતિબંધ મુકાવી દીધો. કિશોક કુમાર પાસે ગીત ગવડાવતા સંગીતકારો ડરે. રફીસા’બથી આ સહેવાયું નહી. તેઓ દિલ્હી ગયા. સંજીય ગાંધીને મળ્યા અને ક્હ્યું: ‘આપકો એક ક્યા દસ પ્રોગ્રામ કર કે દેતા હું. આપ યે બૅન હટા લિજિયે.’ ત્યારબાદ પ્રતિબંધ હટી ગયો. રફીએ વચન આપ્યા મુજબ દૂરદર્શન પર નૌશાદની સાથે ‘આરોહી’ પ્રોગ્રામ કર્યો.
રફી’સાબ પૈસા માટે નહોતા ગાતા. નિર્માતા- દિગ્દર્શક એમની પાસે ઓછા પૈસામાં પણ ગવડાવતા. જિતેન્દ્રએ ‘દિદાર-એ- યાર’ ફિલ્મ બનાવી છે. ખર્ચાળ હતી અને ફલોપ ગઈ. જિતેન્દ્રએ એમને કિશોરદાએ જેટલા પૈસા લીધેલા એટલા પૈસા મોકલ્યા. જિતેન્દ્રને ફોન કરીને કહ્યું ‘તે વધુ પૈસા મોકલ્યા છે. ડ્રાઈવર સાથે બાકીના પૈસા પાછા મોકલું છું.’
ફિલ્મી ગીતોની રૉયલ્ટી વિશેના જાણીતા વિવાદને પણ ડૉક્યુમેન્ટરીમાં લેતા ખચકાટ અનુભવાયો નથી. લતા મંગેશકરને રૉયલ્ટી મળવી જોઈએ એ વાતનું અભિયાન છેડ્યું ત્યારે રફીસા’બે ઈનકાર કરેલો. એ મુદ્દે બંનેએ સાથે ગાવાનું બંધ કરી દીધું હતું, પણ રફીએ ક્યારેય લતા વિશે એક પણ હરફ ઉચ્ચાર્યો નહતો. પીઠ પાછળ બૂરાઈ કરી નહોતી. લતાએ પણ એક વાત કબૂલી હતી કે રફી ક્યારેય કોઈની બૂરાઈ ન કરે.
રફીસા’બના ભાઈ સિદ્ધિકીએ કહ્યું હતું કે ‘રફીની તારીફ કરો તો કહે આ તો ઉપરવાલાની દેન છે. હું હજી શીખી રહ્યો છું.’
વિનમ્ર પણ બહુ જ. એકવાર પોતાના કોઈ કારણસર સંગીતકાર ચિત્રગુપ્તનું રેકોર્ડિંગ કેન્સલ થયું તો એમણે તમામ વાદ્યકારોની માફી માગેલી.
સંગીતકાર ઉત્તમસિંહ અને ગાયક ભૂપિન્દરસિંહ રફીની ખૂબ જ નિકટ હતા. રેકોર્ડિંગ વખતે ઉત્તમસિંહ અને ભૂપિન્દરસિંહને જુએ એટલે તરત જ માલપૂઆ, હલવો મગાવી લેતા અને ત્રણેય સાથે બેસીને જમતા.
ઉત્તમસિંહના શબ્દો હતા: ‘તમારી મૈયતમાં કેટલા આવે છે એના પરથી તમારી લોકપ્રિયતાની ખબર પડે. એમનો જનાજો કહી રહ્યો હતો કે રફીસા’બ કઈ હસ્તી હતી. વરસતા વરસાદ વચ્ચે લોકો એમને કાંધ આપવા પડાપડી કરતા હતા.’ ૩૧મી જુલાઈ કી વૉ રાતથી ફલક ભી રો પડા ઐસી વૉ રાતથી…’
એમની સાથે વરસોની દોસ્તી નિભાવનારા સંગીતકાર નૌશાદના આ શબ્દો હતા: ‘દુનિયા સે મૌશિકી કા પયગમ્બર ચલા ગયા… ગઝલ ગાયક ગુલામ અલી કહે છે: ‘સંગીતની ઊંચી ઈમારતનો એક સ્તંભ ધરાશાયી થયો.’
Best Of Mohammad Rafi Hit Songs | Old Hindi Superhit Songs |
Evergreen Classic Songs
Mohammed Rafi… Bhajans | Hindi Devotional Songs | Audio Jukebox
તારીખ ૩૧ મી જુલાઈ ૧૯૮૦ ના રોજ મુંબઈ ખાતે હાર્ટ એટેક થી એમનું અવસાન થયું હતું.સ્વ. મહમદ રફીનું ગાયેલું છેલ્લું ગીત ફિલ્મ આસપાસ નું હતું .આ ગીતના બોલ હતા ..
આ જિંદગીની બસમાં આપણે સૌ મુસાફરો છીએ.આ બસમાં સૌ મુસાફરોએ એની નિશ્ચિત સફર કરવાની હોય છે અને ઉતરવાનું સ્થળ આવે એટલે એમાંથી ઉતરી જવાનું છે.આ ટૂંકી મુસાફરીમાં શુલ્લક બાબતો માટે દલીલો કરવી શું કામ ? કોઈ મુસાફર આપની સાથે જો બરાબર વર્તન ના કરે તો એને ક્ષમા આપી ભૂલી જવું જોઈએ.નાની બાબતો માટે ખોટા ઝગડા ઉભા કરવા માટે આ જીવનની મુસાફરી ખુબ ટૂંકી છે.
આવી Forgiveness ની વાત કહેતી એક અંગ્રેજીમાં બોધકથા સાન ડીએગો નિવાસી મારાં સ્નેહી મિત્ર શ્રીમતી ગોપીબેન રાંદેરીએ એમના ઈ-મેલમાં મોકલી એ મને ગમી ગઈ. એમના આભાર સાથે એને નીચે પ્રસ્તુત છે.
Forgiveness
A young lady sat in a bus. At the next stop a loud and grumpy old lady came and sat by her. She squeezed into the seat and bumped her with her numerous bags.
The person sitting on the other side of the young lady got upset, asked her why she did not speak up and say something.
The young lady responded with a smile:
“It is not necessary to be rude or argue over something so insignificant, the journey together is so short. I get off at the next stop.”
This response deserves to be written in golden letters:
*”It is not necessary to argue over something so insignificant, our journey together is so short”*
If each one of us realized that our time here is so short; that to darken it with quarrels, futile arguments, not forgiving others, discontentment and a fault finding attitude would be a waste of time and energy.
Did someone break your heart? *Be calm, the journey is so short.*
Did someone betray, bully, cheat or humiliate you? *Be calm, forgive, the journey is so short.*
Whatever troubles anyone brings us, let us remember that our journey together is so short.
*No one knows the duration of this journey. No one knows when their stop will come. Our journey together is so short.*
Let us cherish friends and family. Let us be respectful, kind and forgiving to each other. Let us be filled with gratitude and gladness.
If I have ever hurt you, I ask for your forgiveness. If you have ever hurt me, you already have my forgiveness.
*After all, our journey together is so short!*
આ અંગ્રેજી બોધ કથાએ મને અંદાઝ ફિલ્મમાં કિશોર કુમાર એ ગાએલ ગીત ज़िंदगी एक सफ़र है सुहाना ની યાદ તાજી કરાવી દીધી.
આ હિન્દી ગીત, એનો ગુજરાતીમાં કરેલ અનુવાદ વિડીઓ સાથે નીચે પ્રસ્તુત છે.
ज़िंदगी एक सफ़र है सुहाना यहाँ कल क्या हो किसने जाना ) – २
हँसते गाते जहाँ से गुज़र दुनिया की तू परवाह न कर ) – २ मुस्कुराते हुए दिन बिताना यहाँ कल क्या हो किसने जाना हाँ ज़िंदगी एक सफ़र …
मौत आनी है आएगी इक दिन जान जानी है जाएगी इक दिन ) – २ ऐसी बातों से क्या घबराना यहाँ कल क्या हो किसने जाना हाँ ज़िंदगी एक सफ़र …
चाँद तारों से चलना है आगे आसमानों से बढ़ना है आगे – २ पीछे रह जाएगा ये ज़माना यहाँ कल क्या हो किसने जाना हाँ ज़िंदगी एक सफ़र …
ज़िंदगी एक सफ़र है सुहाना यहाँ कल क्या हो किसने जाना ) – २
ગીતનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ (આ ગુજરાતી ગીતને હિન્દી ગીતની જેમ ગાઈ શકાશે )
જિંદગી એક મુસાફરી છે ખુબ મજાની, એમાં કાલે શું થવાનું છે કોણે જાણ્યું ?
હસી ગાઈને તું થા એમાંથી પસાર, દુનિયાની તું કશી પરવા ના કર હસતા રહીને તારો દિવસ વિતાવ, કેમ કે કાલે શું થશે એ કોણે જાણ્યું ?
મરણ તો આવવાનું જ છે એક દિવસ જીવ ચાલ્યો જવાનો જ છે એક દિવસ તો શા માટે આવી વાતોથી ગભરાવાનું અહી કાલે શું થવાનું એ કોણે જાણ્યું ?
ચન્દ્ર-તારાઓને વટાવી જવાનું છે તારે, આકાશથીએ આગળ વધવાનું છે તારે, પાછળ જ રહી જવાની છે ફાની દુનિયા, અહી કાલે શું થવાનું એ કોણે જાણ્યું ?
જિંદગી એક મુસાફરી છે ખુબ મજાની, એમાં કાલે શું થવાનું એ કોણે જાણ્યું ?
અનુવાદ… વિનોદ પટેલ, ૩-૩૦-૨૦૧૭
Zindagi ek safar hai suhana Movie: Andaaz,Singer: Kishore Kumar Music Director: Shankar, Jaikishan Lyricist: Shailendra Singh
આવી જ મતલબની અગાઉ વિનોદ વિહારમાં પોસ્ટ કરેલ મારી અછાંદસ રચના “ટર્મિનસ” નીચે ફરી પ્રસ્તુત છે.
ટર્મિનસ
ધસમસતી રેલ ગાડીની બારીમાંથી નજરે પડી રહ્યાં અવનવાં દ્રશ્યો, લીલી વનરાજી,મકાનો અને માનવો, સૌ સૌની ધૂનમાં જ વ્યસ્ત, દોડી રહ્યાં રોજી રોટી કમાવાના ચક્કરમાં. રેલ ડબાની અંદર જનસમૂહ વચ્ચે, અવનવા વિચારોમાં ખોવાયો હતો ત્યાં, બારીમાંથી આવતી ઠંડા પવનની અસરે, ક્યારે ઝોકે ચડી ગયો,કંઇ જ ખબર ન પડી! બાજુ બેઠેલ સાથીએ ઢંઢોળી કહ્યું : “ ઉઠ, મિત્ર આપણું ટર્મિનસ આવી ગયું ! આપણી આ જિંદગીની ગાડીમાં પણ , કરેલ જીવન પ્રવાસને અંતે, ટર્મિનસ સ્ટેશન આવતાં આપણે પણ, રંગબેરંગી દ્રશ્યોની વણઝારમાંથી પસાર થઈને, ગાડીમાંથી ઉતરી જ જવું પડે છે, આગલા પ્રવાસ માટે ! અને નવા પ્રવાસીને જગા આપવા માટે ! સ્ટેશને સ્ટેશને , પ્રવાસીઓ ગાડીમાં ચડતા જ રહેવાના, પ્રવાસીઓ ઉતરતા જ રહેવાના, સંસારની ગાડી નિરંતર ચાલતી જ રહેવાની.
અમિતાભ બચ્ચન અભિનીત હિન્દી મુવી પિંક ઘણાએ જોયું હશે. એમાં ઘણાં સારાં ગીતો છે .પરંતુ આ ફિલ્મની આખરમાં ગીતકાર તનવીર ગાઝી લિખિત ગીત જે અમિતાભ બચ્ચન ગાય છે એ ખુબ જ પ્રેરક છે.
આ હિન્દી કાવ્ય અને એનો ગુજરાતીમાં કરેલો મારો અનુવાદ નીચે પ્રસ્તુત છે.એની નીચે વિડીયોમાં પણ તમે આ ગીતને માણી શકશો.
तू खुद की खोज में निकल तू किसलिए हताश है, तू चल, तेरे वजूद की समय को भी तलाश है,
जो तुझसे लिपटी बेड़ियां; समझ ना इनको वस्त्र तू ये बेड़िया पिघाल के; बना ले इनको शस्त्र तू
तू खुद की खोज में निकल…
चरित्र जब पवित्र है, तो क्यों है ये दशा तेरी? ये पापियों को हक नहीं; कि लें परीक्षा तेरी!
तू खुद की खोज में निकल…
जला के भष्म कर उसे; जो क्रूरता का जाल है, तू आरती की लौ नहीं; तू क्रोध की मशाल है,
तू खुद की खोज में निकल…
चुनर उड़ा के ध्वज बना; गगन भी कंपकपाएगा, अगर तेरी चुनर गिरी; तो एक भूकंप आएगा
तू खुद की खोज में निकल; तू किसलिए हताश है, तू चल; तेरे वजूद की समय को भी तलाश है।
ગુજરાતી અનુવાદ …
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ, નિરાશા શાને ઘેરી વળી તને, ચાલવા માંડ,સમય પણ તારા, અસ્તિત્વને શોધી રહ્યો છે.
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ
જે બેડીઓથી ઘેરાયો છું તું , એને વસ્ત્ર માની ના લેતો, એ બેડીઓને પીંગળાવી દઈ, તારું હથિયાર એને બનાવી દે.
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ
તારું ચારિત્ર્ય જ્યારે પવિત્ર છે, તો આવી દશામાં કેમ જીવે છે? જે પાપી હોય છે એ લોકોને, હક્ક નથી તારી પરીક્ષા લેવાનો
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ
ક્રૂરતાની જાળ ફેલાઈ છે એને , તું બાળીને ભસ્મ કરી દે, આરતીની પવિત્ર જ્યોત તું નથી પણ તું ક્રોધની એક મશાલ છે.
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ
તારા વસ્ત્રને ધ્વજની જેમ ફરકાવ, જોઈ એને આકાશ પણ હાલી જશે. તારા એ વસ્ત્રનું જો પતન થશે તો, ધરતીકંપથી ધરા ધણધણી ઉઠશે.
ચાલ,તારી ખોજમાં નીકળી પડ, નિરાશા શાને ઘેરી વળી તને, ચાલવા માંડ,સમય પણ તારા, અસ્તિત્વને શોધી રહ્યો છે.
સૌજન્ય- શ્રી સુરેશ જાની 
વિનોદ વિહાર 
વાચકોના પ્રતિભાવ